Tổng quan
Thiếu máu do thiếu sắt là một loại thiếu máu phổ biến – tình trạng máu thiếu các tế bào hồng cầu khỏe mạnh. Các tế bào hồng cầu mang oxy đến các mô của cơ thể.
Như tên của nó, thiếu máu do thiếu sắt là do không đủ sắt. Nếu không có đủ sắt, cơ thể bạn không thể sản xuất đủ một chất trong tế bào hồng cầu giúp chúng vận chuyển oxy (hemoglobin). Kết quả là, thiếu máu do thiếu sắt có thể khiến bạn mệt mỏi và khó thở.
Bạn thường có thể điều chỉnh tình trạng thiếu máu do thiếu sắt bằng cách bổ sung sắt. Đôi khi, các xét nghiệm hoặc phương pháp điều trị bổ sung cho bệnh thiếu máu do thiếu sắt là cần thiết, đặc biệt nếu bác sĩ nghi ngờ rằng bạn đang bị chảy máu bên trong.
Triệu chứng của thiếu máu do thiếu sắt
Ban đầu, thiếu máu do thiếu sắt có thể nhẹ đến mức không được chú ý. Nhưng khi cơ thể ngày càng thiếu sắt và tình trạng thiếu máu trầm trọng hơn, các dấu hiệu và triệu chứng ngày càng gia tăng.
Các dấu hiệu và triệu chứng thiếu máu do thiếu sắt có thể bao gồm:
- Yếu đuối
- Da nhợt nhạt
- Đau tim, tim đập nhanh hoặc khó thở
- Nhức đầu, chóng mặt và choáng váng
- Tay chân lạnh
- Viêm lưỡi hoặc đau lưỡi
- Móng tay dễ gãy
- Cảm giác thèm ăn bất thường với các chất thiếu dinh dưỡng như nước đá, tinh bột
- Kém ăn, đặc biệt ở trẻ sơ sinh và trẻ em thiếu sắt do thiếu máu
Khi nào nên đi khám bác sĩ?
Khi người lớn hoặc trẻ nhỏ xuất hiện các dấu hiệu và triệu chứng cho thấy thiếu máu do thiếu sắt hãy đến gặp bác sĩ ngay.
Không được tự ý bổ sung sắt trong bất kỳ trường hợp nào bởi việc nạp quá nhiều sắt vào cơ thể có thể gây nguy cơ tích tụ sắt dư thừa làm hỏng gan và gây ra các biến chứng khác.
Nguyên nhân gây thiếu máu do thiếu sắt
Thiếu máu do thiếu sắt thường xảy ra khi cơ thể không có đủ sắt để sản xuất hemoglobin, một thành phần của các tế bào hồng cầu tạo màu đỏ cho máu và cho phép các tế bào hồng cầu mang máu chứa oxy đi khắp cơ thể.
Cơ thể không tiêu thụ đủ sắt hoặc mất quá nhiều sắt, cơ thể không thể sản xuất đủ hemoglobin và gây bệnh thiếu máu do thiếu sắt.
Nguyên nhân gây bệnh thiếu máu do thiếu sắt bao gồm:
- Mất máu: Phụ nữ đến kì kinh nguyệt thường bị thiếu sắt. Các nguyên nhân gây mất máu trong cơ thể như loét dạ dày tá tràng, thoát vị đĩa đệm, polyp ruột kết hoặc ung thư đại trực tràng có thể gây thiếu máu do thiếu sắt. Xuất huyết tiêu hóa có thể là kết quả của việc sử dụng thường xuyên một số loại thuốc giảm đau không kê đơn, đặc biệt là aspirin.
- Thiếu sắt trong chế độ ăn uống: Cơ thể có thể nhận đủ lượng sắt từ chế độ ăn uống hàng ngày. Những người tiêu thụ thực phẩm quá ít chất sắt theo thời gian có thể bị thiếu sắt. Các thực phẩm giàu sắt bao gồm thịt, trứng, rau lá xanh và một số thực phẩm tăng cường chất sắt. Để tăng trưởng và phát triển, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ cũng cần nhiều sắt từ chế độ ăn uống.
- Người không có khả năng hấp thụ sắt: Các rối loạn đường ruột như bệnh celiac ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng từ thức ăn đã tiêu hóa của ruột và gây thiếu máu do thiếu sắt.
- Thai kỳ: Thiếu máu do thiếu sắt xảy ra nhiều ở phụ nữ mang thai không bổ sung sắt vì dự trữ sắt của họ cần để phục vụ lượng máu tăng lên của chính họ cũng như nguồn cung cấp hemoglobin cho thai nhi đang phát triển.
Các yếu tố làm tăng nguy cơ thiếu máu do thiếu sắt
Những nhóm người dưới đây có nguy cơ mắc thiếu máu do thiếu sắt hơn bình thường:
- Phụ nữ
- Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ
- Những người ăn chay
- Người thường xuyên hiến máu
Các biến chứng của thiếu máu do thiếu sắt
Thiếu máu do thiếu sắt thường là một bệnh nhẹ và không ra nhiều biến chứng. Tuy nhiên nếu không được điều trị, thiếu máu do thiếu sắt có thể trở nên trầm trọng và dẫn tới các vấn đề sức khỏe, bao gồm những điều sau:
- Các vấn đề về tim: Thiếu máu do thiếu sắt có thể dẫn tới nhịp tim nhanh hoặc không đều. Tim cần bơm máu nhiều hơn để bù đắp lượng oxy thiếu trong máu. Điều này có thể dẫn tới tim to hoặc suy tim.
- Các vấn đề khi mang thai: Phụ nữ mang thai bị thiếu máu do thiếu sắt có nguy cơ sinh non hay trẻ sơ sinh nhẹ cân. Tình trạng này có thể ngăn ngừa được ở những phụ nữ mang thai được bổ sung sắt như một phần của quá trình chăm sóc trước sinh.
- Các vấn đề về tăng trưởng: Trẻ sơ sinh và trẻ em bị thiếu sắt nghiêm trọng có thể dẫn đến thiếu máu cũng như chậm tăng trưởng và phát triển. Ngoài ra, thiếu máu do thiếu sắt dễ bị mắc các bệnh nhiễm trùng.
Phòng ngừa thiếu máu do thiếu sắt
Bạn có thể giảm nguy cơ thiếu máu do thiếu sắt bằng cách chọn thực phẩm giàu chất sắt.
Ăn thực phẩm giàu chất sắt
Thực phẩm giàu chất sắt bao gồm:
- Thịt đỏ, thịt lợn và thịt gia cầm
- Hải sản
- Các loại đậu
- Các loại rau lá xanh đậm, chẳng hạn như rau bina
- Trái cây khô, chẳng hạn như nho khô và mơ
- Ngũ cốc, bánh mì và mì ống tăng cường chất sắt
Cơ thể bạn hấp thụ nhiều sắt từ thịt hơn so với các nguồn khác. Nếu bạn chọn không ăn thịt, bạn có thể cần tăng cường ăn các loại thực phẩm giàu chất sắt, có nguồn gốc từ thực vật để hấp thụ lượng sắt tương tự như người ăn thịt.
Ăn nhiều thực phẩm chứa vitamin C để tăng cường hấp thu sắt
Bạn có thể tăng cường khả năng hấp thụ sắt của cơ thể bằng cách uống nước cam quýt hoặc ăn các thực phẩm giàu vitamin C khác cùng thời điểm ăn thực phẩm giàu chất sắt. Vitamin C trong nước trái cây có múi, như nước cam, giúp cơ thể bạn hấp thụ tốt hơn chất sắt trong chế độ ăn.
Vitamin C cũng được tìm thấy trong:
- Bông cải xanh
- Bưởi
- Quả kiwi
- Rau lá xanh
- Dưa
- Những quả cam
- Ớt
- Dâu tây
- Quýt
- Cà chua
Chẩn đoán
Để chẩn đoán thiếu máu do thiếu sắt, bác sĩ có thể tiến hành các xét nghiệm để tìm:
- Kích thước và màu sắc hồng cầu: Thiếu máu do thiếu sắt sẽ khiến các tế bào hồng cầu nhỏ hơn và có màu nhạt hơn bình thường.
- Hematocrit: Phần trăm thể tích máu được tạo thành bởi các tế bào hồng cầu. Mức bình thường là từ 35,5 – 44,9% với phụ nữ trưởng thành và 38,3 – 48,6% ở nam giới trưởng thành. Các giá trị này có thể thay đổi theo độ tuổi.
- Huyết sắc tố: Nồng độ hemoglobin bình thường là từ 13,2 – 16,6 gam hemoglobin trên mỗi decilit (dL) máu với nam giới và 11,6 – 15 gam/dL với nữ giới.
- Ferritin: Protein này giúp lưu trữ sắt trong cơ thể và mức độ ferritin thấp cho thấy mức đọ dữ trữ sắt thấp.
Phòng ngừa thiếu máu do thiếu sắt ở trẻ sơ sinh
Để ngăn ngừa thiếu máu do thiếu sắt ở trẻ sơ sinh, hãy cho trẻ bú sữa mẹ hoặc sữa công thức tăng cường chất sắt trong năm đầu tiên.
Sữa bò không phải là nguồn cung cấp chất sắt tốt cho trẻ sơ sinh và không được khuyến khích cho trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi. Sau 6 tháng tuổi, hãy bắt đầu cho bé ăn ngũ cốc tăng cường chất sắt hoặc thịt xay nhuyễn ít nhất hai lần một ngày để tăng cường lượng sắt.
Sau một tuổi, hãy đảm bảo trẻ không uống quá 20 ounce (591 ml) sữa mỗi ngày. Quá nhiều sữa thường thay thế các thực phẩm khác, kể cả những thực phẩm giàu chất sắt.
