Tổng quan
Vàng da ở trẻ sơ sinh là tình trạng da và mắt của trẻ sơ sinh bị đổi màu vàng. Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh xảy ra do máu của em bé chứa dư thừa bilirubin, một sắc tố màu vàng của các tế bào hồng cầu.
Vàng da ở trẻ sơ sinh là một tình trạng phổ biến, đặc biệt là ở trẻ sinh trước 38 tuần tuổi (trẻ sinh non) và một số trẻ bú mẹ. Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh thường xảy ra do gan của trẻ chưa đủ trưởng thành để loại bỏ bilirubin trong máu. Một số bệnh tiềm ẩn có thể gây ra bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh.
Hầu hết trẻ sinh ra từ 35 tuần tuổi thai đến đủ tháng không cần điều trị vàng da. Hiếm khi mức độ bilirubin trong máo cao bất thường có thể khiến trẻ sơ sinh có nguy cơ bị tổn thương não, đặc biệt là khi có một số yếu tố nguy cơ gây vàng da nặng.
Triệu chứng của bệnh vàng da
Vàng da và lòng trắng của mắt chính là dấu hiệu của bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh thường xuất hiện từ ngày thứ hai đến ngày thứ tư sau khi sinh.
Để kiểm tra tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh, hãy ấn nhẹ vào trán hoặc mũi của bé. Nếu vùng da bạn ấn vào có màu vàng, có khả năng bé bị vàng da nhẹ. Nếu em bé của bạn không bị vàng da, màu da chỉ nên trông hơi nhạt hơn màu bình thường trong chốc lát.
Nên kiểm tra em bé của bạn trong điều kiện ánh sáng tốt, tốt nhất là trong ánh sáng tự nhiên ban ngày.
Nguyên nhân gây bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh
Bilirubin dư thừa (tăng bilirubin trong máu) là nguyên nhân chính gây vàng da. Bilirubin chịu trách nhiệm về màu vàng của bệnh vàng da là một phần bình thường của sắc tố được giải phóng từ sự phân hủy của các tế bào hồng cầu “đã qua sử dụng”.
Trẻ sơ sinh sản xuất nhiều bilirubin hơn người lớn do sản xuất nhiều hơn và sự phân hủy tế bào hồng cầu nhanh hơn trong những ngày mới sinh.
Bình thường, gan lọc bilirubin từ máu và thải vào đường ruột. Ở trẻ sơ sinh, gan còn non nớt không thể loại bỏ bilirubin đủ nhanh và gây ra dư thừa. Vàng da do những tình trạng bình thường của trẻ sơ sinh này được gọi là vàng da sinh lý và nó thường xuất hiện vào ngày thứ hai hoặc thứ ba sau sinh.
Một số nguyên nhân khác có thể gây bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh.
Một số rối loạn tiềm ẩn có thể gây ra bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh. Trong những trường hợp này, vàng da thường xuất hiện sớm hơn hoặc muộn hơn nhiều so với dạng vàng da phổ biến ở trẻ sơ sinh. Các bệnh hoặc tình trạng có thể gây vàng da bao gồm:
- Chảy máu bên trong (xuất huyết)
- Nhiễm trùng máu
- Các bệnh nhiễm trùng do vi rút hoặc vi khuẩn khác
- Không tương thích giữa máu của mẹ và con
- Một số trục trặc ở gan
- Mất đường mật, tình trạng đường mật bị tắc nghẽn hoặc có sẹo
- Thiếu hụt enzym
- Sự bất thường của các tế bào hồng cầu của trẻ khiến chúng bị phá vỡ nhanh chóng.
Các yếu tố rủi ro tăng nguy cơ mắc bệnh
Các yếu tố rủi ro tăng nguy cơ mắc bệnh vàng da bao gồm:
- Sinh non: Trẻ sinh trước 38 tuần tuổi có thê rkhoong xử lý được bilirubin nhanh như trẻ sinh đủ tháng. Trẻ sinh non cũng có thể bú ít hơn và đi tiêu ít hơn, dẫn đến lượng bilirubin thải trừ qua phân ít hơn.
- Bầm tím trong khi sinh: Trẻ sơ sinh bị bầm tím trong khi sinh bị bầm tím khi sinh có thể có mức bilirubin cao hơn do sự phân hủy của nhiều tế bào hồng cầu hơn.
- Nhóm máu: Nếu nhóm máu của mẹ khác nhóm máu của con, em bé có thể sẽ nhận được các kháng thể qua nhau thai gây ra sự phân hủy tế bào hồng cầu nhanh chóng bất thường.
- Đang cho con bú: Trẻ bú mẹ đặc biệt là những trẻ khó bú hoặc không nhận đủ dinh dưỡng từ mẹ có nguy cơ bị vàng da cao hơn. Mất nước hoặc ăn ít calo có thể góp phần vào việc gây vàng da. Tuy nhiên vì những lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ nên các chuyên gia vẫn khuyến khích.
Các biến chứng của bệnh vàng da
Mức độ cao của bilirubin gây vàng da nghiêm trọng có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị.
Bệnh não tăng bilirubin cấp tính
Bilirubin là chất độc với các tế bào của não. Nếu em bé bị vàng da nặng, có nguy cơ bilirubin truyền vào não, tình trạng được gọi là bệnh não cấp tính tăng bilirubin. Điều trị kịp thời có thể ngăn ngừa tổn thương lâu dài đáng kể.
Các dấu hiệu của bệnh não tăng bilirubin cấp tỉnh ở trẻ bị vàng da bao gồm:
- Bơ phờ
- Khó thức dậy
- Tiếng khóc the thé
- Bú kém
- Sốt
Kernicterus
Kernicterus là hội chứng xảy ra nếu bệnh não cấp tính tăng bilirubin gây tổn thương vĩnh viễn cho não. Kernicterus có thể dẫn đến:
- Các cử động không tự chủ và không kiểm soát được (bại não do xơ vữa động mạch)
- Mất thính lực
- Sự phát triển không đúng của men răng
Chẩn đoán
Bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh dựa trên biểu hiện của trẻ. Ngoài ra vẫn cần phải đo mức độ bilirubin trong máu của bé. Mức độ bilirubin sẽ quyết định quá trình điều trị. Các xét nghiệm để phát hiện vàng da và đo bilirubin bao gồm:
- Khám sức khỏe
- Xét nghiệm mẫu máu
- Đo bilirubin qua da
Bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu hoặc xét nghiệm nước tiểu bổ sung nếu có dấu hiệu cho thấy bé bị vàng da do rối loạn tiềm ẩn.
Điều trị
Vàng da nhẹ ở trẻ sơ sinh thường tự biến mất trong vòng 2 hoặc 3 tuần. Đối với vàng da trung bình hoặc nặng, em bé có thể phải cần theo dõi hoặc đưa đến bệnh viện.
Các phương pháp điều trị để giảm mức độ bilirubin trong máu của con bạn có thể bao gồm:
- Tăng cường dinh dưỡng: Để ngăn ngừa tụt cân, bác sĩ có thể khuyên bạn nên cho ăn thường xuyên hơn hoặc bổ sung để đảm bảo rằng em bé của bạn nhận đủ chất dinh dưỡng.
- Liệu pháp ánh sáng (đèn chiếu)
- Globulin miễn dịch tiêm tĩnh mạch (IVIg)
- Truyền máu trao đổi
Phòng ngừa
Cách phòng bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh tốt nhất là cho trẻ ăn uống đầy đủ. Trẻ bú mẹ nên bú từ 8 – 12 cữ mỗi ngày trong vài ngày đầu đời.
Trẻ sơ sinh bú sữa công thức thường nên có khoảng 30 – 60ml sữa công thức mỗi 2 – 3 giờ trong tuần đầu tiên.
