Béo phì là một vấn đề sức khỏe đang ngày càng gia tăng trên toàn cầu. Nó không chỉ là một vấn đề về ngoại hình, mà còn mang theo hàng loạt tác hại đối với sức khỏe của chúng ta.
Bài viết dưới đây sẽ cho bạn hiểu rõ hơn về tác hại của béo phì.
1. Béo phì là gì?
Béo phì là một tình trạng mà cơ thể tích tổng hợp chất béo vượt quá mức cần thiết, gây ra tác động tiêu cực đến sức khỏe. Chỉ số khối cơ thể (Body Mass Index – BMI) là một chỉ số được tính bằng cách chia khối lượng cơ thể (kg) cho bình phương chiều cao (mét).
BMI được sử dụng như một công cụ đo lường tương đối để xác định mức độ béo phì của một người.
Béo phì đã trở thành một vấn đề sức khỏe toàn cầu. Từ năm 1975 đến nay, tỉ lệ người bị béo phì trên thế giới đã tăng gấp ba lần.
Các nghiên cứu cho thấy rằng năm 2016, hơn 1,9 tỷ người trên toàn cầu đã bị béo phì, trong đó có hơn 650 triệu người bị béo phì mức nặng.
2. Nguyên nhân gây béo phì
Béo phì có nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm:
- Tiêu thụ calo vượt quá nhu cầu cơ thể: Khi lượng calo tiêu thụ từ thực phẩm vượt quá nhu cầu năng lượng của cơ thể, thừa calo sẽ được chuyển thành mỡ và tích tụ trong cơ thể.
- Chế độ ăn không lành mạnh: Tiêu thụ quá nhiều thực phẩm có năng lượng cao, chứa nhiều chất béo và đường, đồ ăn nhanh, đồ uống ngọt, đồ ngọt có gas và thức ăn chế biến có thể dẫn đến tăng cân và béo phì.
- Chế độ sinh hoạt không lành mạnh: Thiếu hoạt động thể chất, sống ì ạch, ngồi nhiều và không tập thể dục đều đặn cũng là nguyên nhân gây béo phì.
- Yếu tố di truyền: Di truyền có vai trò quan trọng trong khả năng mỗi người điều chỉnh cơ địa và quá trình trao đổi chất. Một số người có khả năng tích tụ mỡ dễ hơn do yếu tố di truyền.
- Tình trạng tâm lý và cảm xúc: Có mối liên kết giữa tình trạng tâm lý và cảm xúc với việc tăng cân và béo phì. Cảm giác buồn, căng thẳng, lo lắng có thể khiến người ta tìm đến thức ăn làm giảm căng thẳng.
- Môi trường xung quanh: Môi trường sống và công việc có thể ảnh hưởng đến lối sống và chế độ ăn uống của một người. Ví dụ, môi trường công việc đòi hỏi ngồi lâu, không có thời gian tập thể dục hay môi trường sống thiếu cơ sở vật chất tốt để thực hiện lối sống lành mạnh.
Tuy có nhiều nguyên nhân gây béo phì, việc duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn và kiểm soát cân nặng là những biện pháp quan trọng để ngăn ngừa béo phì.
3. Các tác hại, biến chứng của béo phì
Tác hại về sức khỏe thể chất
Béo phì không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn gây ra nhiều tác hại đáng lo ngại đối với sức khỏe thể chất.
Dưới đây là một số tác hại chính của béo phì:
- Bệnh tim mạch: Béo phì tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch như bệnh mạch vành, đột quỵ và suy tim. Các mô mỡ thừa có thể tích tụ trong các mạch máu và gây cản trở lưu thông máu, làm tăng áp lực lên hệ thống tim mạch.
- Tiểu đường type 2: Béo phì là một trong những yếu tố nguy cơ quan trọng dẫn đến mắc tiểu đường type 2. Chất béo thừa ảnh hưởng đến cách cơ thể sử dụng và chuyển hóa insulin, gây kháng insulin và làm tăng mức đường trong máu.
- Huyết áp cao: Béo phì tăng nguy cơ mắc bệnh huyết áp cao. Mô mỡ thừa tạo áp lực lên thành mạch máu và làm tăng cường cơ động của tim, dẫn đến tăng huyết áp.
- Bệnh về hệ tiêu hóa: Béo phì có liên quan đến nhiều bệnh về hệ tiêu hóa như bệnh gan nhiễm mỡ, viêm gan, bệnh đại tràng, dạ dày.
- Bệnh hô hấp: Béo phì có thể gây ra các vấn đề về hô hấp như ngưng thở khi ngủ, suy hô hấp, viêm phế quản, và cả suy tim hô hấp.
- Bệnh xương và khớp: Tình trạng cân nặng quá lớn có thể gây áp lực và mài mòn cơ cấu khớp, dẫn đến các vấn đề về xương khớp như thoái hóa khớp, thoái hóa đĩa đệm và viêm khớp.
- Bệnh ung thư: Béo phì tăng nguy cơ mắc một số loại ung thư như ung thư vú, ung thư tử cung, ung thư ruột già, ung thư tuyến tiền liệt và ung thư gan.
Tác hại về sức khỏe tâm lý và tinh thần
Ngoài tác hại về sức khỏe thể chất, béo phì cũng gây ra những tác hại đáng kể đối với sức khỏe tâm lý và tinh thần của một người.
Dưới đây là một số tác hại chính về tâm lý và tinh thần:
- Mất tự tin và tự ti về ngoại hình: Béo phì có thể khiến người bệnh cảm thấy tự ti và thiếu tự tin về ngoại hình của mình. Họ có thể trở nên nhút nhát, e ngại giao tiếp và có ý thức tự hạn chế trong các hoạt động xã hội.
- Rối loạn ăn uống: Béo phì có thể góp phần vào sự phát triển của rối loạn ăn uống như ăn nặng, ăn không kiểm soát. Người bị béo phì thường có xu hướng ăn quá nhiều, thường xuyên cảm thấy đói và không thể kiểm soát được hành vi ăn uống.
- Rối loạn tâm lý: Béo phì có thể gây ra tình trạng trầm cảm, lo âu và căng thẳng. Sự tự ti về ngoại hình, áp lực xã hội và những khó khăn về tìm kiếm sự chấp nhận từ người khác có thể ảnh hưởng đến trạng thái tâm lý và tinh thần của người béo phì.
- Cảm giác mệt mỏi và suy giảm sự tự trị: Béo phì có thể góp phần vào sự phát triển của mệt mỏi, suy giảm năng lượng và sự mất đi lòng tự trị. Những khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày và cảm giác không thoải mái về ngoại hình có thể ảnh hưởng đến trạng thái tinh thần và tâm trạng chung của người béo phì.
- Rối loạn giấc ngủ: Béo phì có thể gây ra rối loạn giấc ngủ như ngưng thở khi ngủ (hội chứng ngừng thở khi ngủ) và chứng mất ngủ. Những vấn đề về hô hấp khi ngủ và cảm giác không thoải mái có thể gây ra sự gián đoạn trong giấc ngủ và ảnh hưởng đến sự nghỉ ngơi và tinh thần tổng quát.
Tác hại về sức khỏe sinh sản
Béo phì có thể gây ra nhiều tác hại đáng lo ngại đối với sức khỏe sinh sản của cả nam giới và nữ giới.
Dưới đây là một số tác hại chính:
- Suy giảm ham muốn: Béo phì có thể gây ra vấn đề giảm ham muốn tình dục ở cả nam giới và nữ giới. Một lượng mỡ thừa có thể gây ra sự thay đổi hormone và ảnh hưởng đến cường độ và chất lượng hoạt động tình dục.
- Rối loạn kinh nguyệt và vô sinh ở phụ nữ: Béo phì có thể góp phần vào sự phát triển của rối loạn kinh nguyệt và vô sinh ở phụ nữ. Sự tăng cân và các sự thay đổi hormone có thể gây ra rối loạn kinh nguyệt, không rụng trứng định kỳ và khó thụ tinh.
- Giảm chất lượng tinh trùng ở nam giới: Béo phì ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng ở nam giới. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng tình trạng tăng cân có liên quan đến giảm số lượng tinh trùng, giảm động lực di chuyển của tinh trùng và tăng tỷ lệ tinh trùng bất thường.
- Nguy cơ mắc bệnh cùng với thai nhi: Phụ nữ béo phì có nguy cơ cao hơn mắc các bệnh như tiểu đường gestational (tiểu đường trong thai kỳ), huyết áp cao trong thai kỳ và bệnh tim mạch. Điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của thai nhi và tăng nguy cơ sinh non và tử vong thai nhi.
- Khó khăn trong quá trình mang thai và sinh: Béo phì có thể làm tăng nguy cơ phẫu thuật, khó khăn trong quá trình mang thai và sinh.
Nguy cơ phẫu thuật cao hơn, cần sử dụng liều lượng hormone cao hơn để thụ tinh trong các quá trình điều trị hiếm muộn và tỉ lệ mắc các vấn đề khó khăn trong quá trình sinh như khó tiến trình, cần thiết phải sử dụng phương pháp sinh mổ (sinh mổ).
4. Phòng ngừa và điều trị béo phì
Phòng ngừa và điều trị béo phì đòi hỏi sự kết hợp giữa chế độ ăn uống lành mạnh, hoạt động thể chất đều đặn và thay đổi lối sống.
Dưới đây là những biện pháp quan trọng để phòng ngừa và điều trị béo phì:
Chế độ ăn uống lành mạnh
- Hạn chế lượng calo và chọn lựa thức ăn giàu chất dinh dưỡng như rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và thực phẩm giàu chất xơ.
- Tránh ăn nhanh, ăn vặt và thức ăn có nhiều chất béo, đường và muối.
- Đảm bảo ăn các bữa ăn nhỏ và thường xuyên để duy trì lượng calo ổn định và tránh cảm giác thèm ăn quá mức.
Tăng cường hoạt động thể chất
- Tăng cường hoạt động thể chất hàng ngày như đi bộ, chạy, bơi lội, tập thể dục, yoga hoặc các hoạt động khác mà bạn thích.
- Đặt mục tiêu hoạt động thể chất ít nhất 150 phút mỗi tuần cho hoạt động có tính trung bình đến cao, hoặc 75 phút mỗi tuần cho hoạt động có tính cao độ.
- Cố gắng làm việc nhiều hơn và ngồi ít hơn trong suốt ngày.
Thay đổi lối sống
- Hạn chế thời gian xem TV và sử dụng các thiết bị điện tử.
- Tăng cường giấc ngủ đủ và chất lượng, khoảng 7-9 giờ mỗi đêm.
- Quản lý stress và tìm các phương pháp thư giãn như yoga, thiền, và các hoạt động giảm stress khác.
Hỗ trợ từ chuyên gia
Tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia dinh dưỡng, bác sĩ, huấn luyện viên tập thể dục hoặc nhóm hỗ trợ để có lộ trình và kế hoạch cụ thể để giảm cân và duy trì một lối sống lành mạnh.
