Bệnh zona thần kinh là một căn bệnh gây ra bởi virus Varicella-Zoster, cùng loại virus gây ra bệnh thủy đậu. Bệnh này thường gây ra những cơn đau và phát ban với vùng da bị tổn thương.
Bài viết dưới đây sẽ giới thiệu tổng quan về bệnh zona thần kinh, từ triệu chứng, nguyên nhân, đến cách chẩn đoán và điều trị.
1. Giới thiệu tổng quan về zona thần kinh
Bệnh zona thần kinh, còn được gọi là bệnh giời leo ở người lớn, là một căn bệnh nhiễm trùng da do virus Varicella-Zoster (VZV) gây ra, chúng cùng loại virus gây ra bệnh thủy đậu.
Sau khi bạn đã từng mắc phải bệnh thủy đậu, virus VZV vẫn tiếp tục tồn tại trong cơ thể và có thể tái hoạt động sau một thời gian im lặng.
Bệnh zona thần kinh thường xuất hiện dưới dạng một vết ban đỏ nổi mẩn và đau tại một hoặc nhiều dải da trên một bên cơ thể, theo các dây thần kinh.
Triệu chứng chính của bệnh là cảm giác đau ngứa, rát rít hoặc châm chích theo dải thần kinh bị ảnh hưởng. Thường thì vết ban sẽ biến mất sau khoảng 2-4 tuần, nhưng đau còn tiếp tục kéo dài trong một thời gian dài sau khi ban mất.
Bệnh zona thần kinh có thể ảnh hưởng đến mọi người, nhưng thường xuất hiện ở nhóm tuổi cao, những người có hệ miễn dịch yếu, hoặc đã từng mắc bệnh thủy đậu.
Bên cạnh đó, tình trạng căng thẳng, suy giảm sức đề kháng và các yếu tố khác cũng có thể gia tăng nguy cơ mắc bệnh.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn về triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và các phương pháp điều trị hiện tại để giúp bạn hiểu rõ hơn về bệnh zona thần kinh và cách đối phó với nó.
2. Triệu chứng
Triệu chứng của bệnh zona thần kinh thường bắt đầu bằng cảm giác đau, nổi mẩn và ngứa trên một hoặc nhiều dải da, theo chiều dọc của các dây thần kinh.
Dưới đây là một số triệu chứng phổ biến mà người bệnh zona thường gặp:
- Đau: Đau là triệu chứng chính của bệnh zona thần kinh. Đau có thể từ nhẹ đến nặng, thậm chí gây khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
- Ban nổi mẩn: Vùng da bị ảnh hưởng sẽ xuất hiện những vết ban đỏ nổi mẩn, thường là những vệt dài, hẹp và tuân theo một mẫu dọc theo dây thần kinh. Ban nổi mẩn có thể gây ngứa và khó chịu.
- Nổi mụn nước: Trên vùng da bị tổn thương, có thể xuất hiện các mụn nước nhỏ, trong suốt hoặc ủ mủ.
- Sưng và đau nhức cơ: Một số người bị zona thần kinh cũng có thể trải qua sự sưng và đau nhức tại vùng cơ quanh vùng da bị tổn thương.
- Sốt: Một số trường hợp, người bệnh có thể phát triển sốt nhẹ hoặc cao.
- Mệt mỏi và suy nhược: Cảm giác mệt mỏi và suy nhược cũng có thể xuất hiện trong quá trình bệnh. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng trên và nghi ngờ mắc phải bệnh zona thần kinh, hãy tìm kiếm sự tư vấn và khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.
3. Nguyên nhân gây bệnh
Bệnh zona thần kinh do virus Varicella-zoster (VZV) gây nhiễm trùng. Đây là loại virus thuộc họ Herpes, cùng họ với virus gây bệnh thủy đậu (chickenpox).
Sau khi mắc bệnh thủy đậu, virus VZV không hoàn toàn biến mất khỏi cơ thể, mà tồn tại trong tình trạng không hoạt động trong các dây thần kinh gần tủy sống.
Nguyên nhân gây bệnh zona thần kinh xuất hiện khi virus VZV trong cơ thể được kích hoạt lại, thường do hệ thống miễn dịch suy weakenedy hoặc yếu đi.
Các yếu tố có thể làm kích hoạt lại virus VZV bao gồm:
- Tuổi già: Người già có nguy cơ cao hơn mắc bệnh zona thần kinh do hệ thống miễn dịch yếu đi và sự giảm cường độ miễn dịch.
- Hệ thống miễn dịch suy yếu: Những người có hệ thống miễn dịch suy yếu do bệnh tật, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch (như hóa trị, thuốc chống tự miễn), hoặc các bệnh tự miễn dịch như SLE, AIDS, có nguy cơ cao mắc bệnh zona thần kinh.
- Stress và căng thẳng: Các tình huống căng thẳng, stress cường độ cao có thể làm suy giảm hệ thống miễn dịch, làm tăng khả năng tái kích hoạt virus VZV.
- Chảy máu hoặc chấn thương vùng da: Các vết thương, chấn thương vùng da có thể gây tổn thương và làm suy yếu cơ bản cho dây thần kinh, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.
- Bị nhiễm trùng: Một số bệnh nhiễm trùng, như cúm, viêm phổi, viêm gan, cũng có thể làm suy giảm hệ thống miễn dịch và góp phần vào tái kích hoạt virus VZV.
- Sử dụng corticosteroid: Sử dụng lâu dài corticosteroid có thể suy giảm hệ thống miễn dịch và tạo điều kiện cho virus VZV tái phát.
4. Biến chứng của zona thần kinh
Bệnh zona thần kinh có thể gây ra một số biến chứng và tác động tiềm tàng đến sức khỏe của người bệnh.
Dưới đây là một số biến chứng phổ biến của bệnh zona thần kinh:
- Đau thần kinh kéo dài (postherpetic neuralgia): Đây là biến chứng phổ biến nhất của zona thần kinh. Sau khi các ban phát ban đã lành, một số người có thể tiếp tục gặp phải cảm giác đau, nhức nhối hoặc gai gắt dọc theo đường dây thần kinh bị ảnh hưởng. Đau thần kinh kéo dài có thể kéo dài từ vài tuần đến nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm, gây khó chịu và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
- Nhiễm trùng da: Một biến chứng khác của zona thần kinh là nhiễm trùng da. Các vùng da bị tổn thương và ban phát ban của zona có thể trở thành nơi nhiễm trùng cho các vi khuẩn, gây viêm nhiễm và nguy cơ nhiễm trùng lan rộng.
- Tác động đến hệ thống thần kinh: Zona thần kinh có thể gây ra viêm màng não (meningitis) hoặc viêm não (encephalitis) trong một số trường hợp. Đây là biến chứng nghiêm trọng có thể gây tổn thương và ảnh hưởng đến chức năng của hệ thống thần kinh.
- Tác động đến mắt: Khi zona thần kinh xảy ra trên vùng mặt, có thể gây viêm nhiễm và tổn thương mắt. Điều này có thể dẫn đến viêm kết mạc, viêm giác mạc hoặc thậm chí viêm võng mạc, gây mất thị lực hoặc các vấn đề liên quan đến thị lực.
- Tác động đến các cơ quan khác: Zona thần kinh cũng có thể ảnh hưởng đến các cơ quan khác như tim, phổi và gan, gây ra các biến chứng và vấn đề sức khỏe liên quan.
5. Chẩn đoán
Chẩn đoán bệnh zona thần kinh thường dựa trên triệu chứng lâm sàng và quá trình bệnh của người bệnh.
Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:
- Kiểm tra triệu chứng và tiến sử bệnh: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng bạn đang gặp phải, bao gồm cả những cảm giác đau, nhức mỏi, ngứa và ban phát ban. Thông tin về quá trình bệnh và tiếp xúc với người mắc zona cũng sẽ được thu thập.
- Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra vùng da bị ảnh hưởng để xác định tính chất và phạm vi của ban phát ban. Họ có thể đo nhiệt độ cơ thể và kiểm tra các dây thần kinh để đánh giá tình trạng thần kinh.
- Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể được thực hiện để kiểm tra có sự hiện diện của kháng thể chống virus Varicella-zoster (VZV) hay không. Xét nghiệm này thường được thực hiện trong những trường hợp khó chẩn đoán hoặc để xác nhận chẩn đoán.
- Xét nghiệm dịch tủy sống: Trong một số trường hợp nghi ngờ về viêm não hoặc viêm màng não, xét nghiệm dịch tủy sống có thể được thực hiện để đánh giá sự hiện diện của virus VZV hoặc dấu hiệu viêm nhiễm.
Chẩn đoán chính xác bệnh zona thần kinh là điều quan trọng để đưa ra phương pháp điều trị hiệu quả và ngăn ngừa các biến chứng. Việc tham khảo ý kiến bác sĩ là quan trọng để xác định chẩn đoán chính xác.
6. Điều trị
Điều trị bệnh zona thần kinh thường nhằm giảm triệu chứng, kiểm soát đau và giúp hồi phục nhanh chóng.
Các phương pháp điều trị thông thường bao gồm:
- Thuốc đau: Bác sĩ có thể tiến hành kê đơn các loại thuốc giảm đau như thuốc gốc corticosteroid hoặc thuốc gốc gabapentin để giảm triệu chứng đau và ngứa.
- Thuốc kháng virus: Thuốc kháng virus, như acyclovir, valacyclovir hoặc famciclovir, có thể được sử dụng để giảm sự phát triển của virus VZV và giảm tần suất các cơn viêm.
- Thuốc chống viêm: Đôi khi, các loại thuốc chống viêm như ibuprofen hoặc naproxen có thể được sử dụng để giảm viêm và đau.
- Thuốc giảm ngứa: Bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc giảm ngứa, như calamine lotion hoặc antihistamines, để giảm cảm giác ngứa.
- Chăm sóc da: Bảo vệ và chăm sóc da là rất quan trọng trong việc điều trị zona thần kinh. Bạn nên giữ vùng da bị ảnh hưởng sạch sẽ và khô ráo. Tránh cào, nặn hoặc gãi vùng da bị viêm.
Nếu bạn gặp biến chứng nghiêm trọng hoặc triệu chứng kéo dài, có thể cần thêm phương pháp điều trị bổ sung hoặc tư vấn từ chuyên gia chăm sóc sức khỏe.
Việc tham khảo ý kiến bác sĩ là quan trọng để nhận được phác đồ điều trị phù hợp cho trường hợp cụ thể của bạn.
7. Phòng ngừa
Để phòng ngừa bệnh zona thần kinh, bạn có thể áp dụng những biện pháp sau đây:
- Tiêm vắc-xin: Vắc-xin zona (zoster vaccine) có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và giảm đau sau khi mắc bệnh. Vắc-xin thường được khuyến nghị cho những người trên 50 tuổi, bao gồm cả những người đã từng mắc bệnh sởi và đã tiêm vắc-xin sởi trước đó.
- Kiên trì tiêm vắc-xin sởi: Vắc-xin sởi (measles vaccine) có thể giúp ngăn ngừa sởi, một căn bệnh có thể dẫn đến bệnh zona ở một số trường hợp.
- Tăng cường hệ miễn dịch: Bảo đảm một lối sống lành mạnh và cung cấp đủ dinh dưỡng để tăng cường hệ miễn dịch của bạn. Điều này bao gồm ăn uống cân đối, tập thể dục đều đặn, giảm căng thẳng và duy trì giấc ngủ đủ.
- Tránh tiếp xúc với người mắc bệnh sởi hoặc zona: Bệnh sởi và zona có thể lây lan từ người này sang người khác qua tiếp xúc trực tiếp với phồng rộp, phơi nhiễm với dịch từ mũi hoặc miệng của người bệnh. Vì vậy, hạn chế tiếp xúc với những người mắc bệnh có thể giúp ngăn ngừa sự lây lan.
- Duy trì vệ sinh cá nhân: Đảm bảo tuân thủ các biện pháp vệ sinh cá nhân, bao gồm việc rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước ấm, đặc biệt là trước khi chạm vào mắt, mũi và miệng.
Việc tuân thủ các biện pháp phòng ngừa có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh zona thần kinh và đảm bảo sức khỏe của bạn.
Tuy nhiên, nếu bạn có bất kỳ triệu chứng hoặc nghi ngờ về bệnh zona thần kinh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp.
Trên đây là một số thông tin cơ bản về bệnh zona thần kinh, một căn bệnh gây ra bởi virus VZV.
Triệu chứng của bệnh thường bao gồm phát ban dạng dải đỏ, đau mạn tính và dịch tụt. Bệnh thường tự giảm đi sau một thời gian nhưng cũng có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng.
