Tổng quan
Bệnh xơ phổi (Pulmonary fibrosis) là một bệnh phổi xảy ra khi mô phổi bị tổn thương và có sẹo. Mô cứng và dày này khiến phổi của bạn khó hoạt động bình thường hơn. Khi tình trạng xơ phổi trở nên trầm trọng hơn, bạn ngày càng khó thở hơn.
Sẹo liên quan đến xơ phổi có thể do vô số yếu tố gây ra. Nhưng trong hầu hết các trường hợp, bác sĩ không thể xác định chính xác nguyên nhân gây ra vấn đề. Khi không tìm được nguyên nhân, tình trạng này được gọi là xơ phổi vô căn.
Tổn thương phổi do xơ phổi gây ra không thể sửa chữa được, nhưng thuốc và liệu pháp đôi khi có thể giúp giảm bớt các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Đối với một số người, cấy ghép phổi có thể thích hợp.
Triệu chứng của bệnh xơ phổi
Các dấu hiệu và triệu chứng của xơ phổi có thể bao gồm:
- Khó thở (khó thở)
- Ho khan
- Mệt mỏi
- Giảm cân không giải thích được
- Đau nhức cơ và khớp
- Mở rộng và làm tròn các đầu ngón tay hoặc ngón chân (hình gậy)
Quá trình xơ hóa phổi – và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng – có thể khác nhau đáng kể ở mỗi người. Một số người bị bệnh rất nhanh với bệnh nặng. Những người khác có các triệu chứng vừa phải, trầm trọng hơn chậm hơn, trong nhiều tháng hoặc nhiều năm.
Một số người có thể cảm thấy các triệu chứng xấu đi nhanh chóng (đợt cấp), chẳng hạn như khó thở nghiêm trọng, có thể kéo dài vài ngày đến vài tuần. Những người có đợt cấp có thể được đặt máy thở máy. Các bác sĩ cũng có thể kê đơn thuốc kháng sinh, thuốc corticosteroid hoặc các loại thuốc khác để điều trị đợt cấp.
Nguyên nhân gây xơ phổi
Xơ hóa phổi tạo sẹo và làm dày mô xung quanh và giữa các túi khí (phế nang) trong phổi của bạn. Điều này làm cho oxy khó đi vào máu hơn. Tổn thương có thể do nhiều yếu tố khác nhau gây ra – bao gồm tiếp xúc lâu dài với một số chất độc, điều kiện y tế nhất định, xạ trị và một số loại thuốc.
Các yếu tố nghề nghiệp và môi trường
Tiếp xúc lâu dài với một số chất độc và chất ô nhiễm có thể làm hỏng phổi của bạn. Bao gồm các:
- Bụi silic
- Sợi amiăng
- Bụi kim loại cứng
- Bụi than
- Hạt bụi
- Phân chim và động vật
Phương pháp điều trị bức xạ
Một số người được xạ trị ung thư phổi hoặc ung thư vú có dấu hiệu tổn thương phổi vài tháng hoặc đôi khi vài năm sau lần điều trị đầu tiên. Mức độ nghiêm trọng của thiệt hại có thể phụ thuộc vào:
- Bao nhiêu phần phổi đã tiếp xúc với bức xạ
- Tổng lượng bức xạ được sử dụng
- Liệu hóa trị liệu cũng đã được sử dụng
- Sự hiện diện của bệnh phổi tiềm ẩn
Thuốc men
Nhiều loại thuốc có thể làm hỏng phổi của bạn, đặc biệt là các loại thuốc như:
- Thuốc hóa trị. Các loại thuốc được thiết kế để tiêu diệt tế bào ung thư, chẳng hạn như methotrexate (Trexall, Otrexup, những loại khác) và cyclophosphamide, cũng có thể làm hỏng mô phổi.
- Thuốc tim. Một số loại thuốc được sử dụng để điều trị nhịp tim không đều, chẳng hạn như amiodarone (Cordarone, Nexterone, Pacerone), có thể gây hại cho mô phổi.
- Một số loại thuốc kháng sinh. Thuốc kháng sinh như nitrofurantoin (Macrobid, Macrodantin, những loại khác) hoặc ethambutol có thể gây tổn thương phổi.
- Thuốc chống viêm. Một số loại thuốc chống viêm như rituximab (Rituxan) hoặc sulfasalazine (Azulfidine) có thể gây tổn thương phổi.
Các tình trạng bệnh khác
Một số tình trạng bệnh khác cũng có thể gây xơ phổi, bao gồm:
- Viêm da cơ bì
- Bệnh mô liên kết hỗn hợp
- Lupus ban đỏ
- Viêm khớp dạng thấp
- Sarcoidosis
- Bệnh xơ cứng bì
- Viêm phổi
Những trường hợp viêm phổi không rõ nguyên nhân gây bệnh được gọi là viêm phổi vô căn.
Theo các nhà nghiên cứu, viêm phổi vô căn có thể do vi rút và tiếp xúc với khói thuốc. Một số dạng xơ hóa phổi vô căn xảy ra trong gia đình và di truyền có thể đóng một vai trò trong bệnh lý này.
Nhiều người mắc xơ phổi vô căn cũng có thể mắc bệnh trào ngược dạ dày thực quản.
Các yếu tố làm tăng nguy cơ bị xơ phổi
Các yếu tố khiến bạn dễ bị xơ phổi bao gồm:
- Tuổi tác. Mặc dù bệnh xơ phổi đã được chẩn đoán ở trẻ em và trẻ sơ sinh, nhưng rối loạn này có nhiều khả năng ảnh hưởng đến người trung niên và người lớn tuổi.
- Tình dục. Xơ phổi vô căn có nhiều khả năng ảnh hưởng đến nam giới hơn phụ nữ.
- Hút thuốc lá. Nhiều người hút thuốc và những người từng hút thuốc bị xơ phổi nhiều hơn những người chưa bao giờ hút thuốc. Xơ phổi có thể xảy ra ở những bệnh nhân bị khí phế thũng.
- Một số ngành nghề nhất định. Bạn có nhiều nguy cơ phát triển bệnh xơ phổi nếu bạn làm việc trong lĩnh vực khai thác mỏ, nông nghiệp hoặc xây dựng hoặc nếu bạn tiếp xúc với các chất ô nhiễm được biết là gây hại cho phổi của bạn.
- Các phương pháp điều trị ung thư. Điều trị bức xạ ngực hoặc sử dụng một số loại thuốc hóa trị có thể làm tăng nguy cơ xơ phổi.
- Yếu tố di truyền. Một số loại xơ hóa phổi có tính chất gia đình và yếu tố di truyền có thể là một thành phần.
Các biến chứng của xơ phổi
Các biến chứng của xơ phổi có thể bao gồm:
- Tăng áp động mạch phổi: Tình trạng chỉ ảnh hưởng đến các động mạch trong phổi. Bắt đầu khi các động mạch và mao mạch nhỏ nhất bị nén bởi mô sẹo, làm tăng sức cản trở lưu lượng máu trong phổi. Một số dạng tăng huyết áp động mạch phổi làm những bệnh nghiêm trọng tiến triển nhanh chóng và có thể gây tử vong.
- Suy tim bên phải: Tình trạng nghiêm trọng xảy ra khi buồng dưới bên phải của tim (tâm thất) phải bơm máu mạnh hơn bình thường để di chuyển máu qua các động mạch phổi bị tắc nghẽn.
- Suy hô hấp: Thường là giai đoạn cuối của bệnh phổi mãn tính, xảy ra khi nồng độ oxy trong máu xuống thấp đến mức cảnh báo.
- Ung thư phổi: Xơ phổi lâu ngày làm tăng nguy cơ phát triển ung thư phổi.
- Biến chứng khác: Khi quá trình xơ hóa phổi phát triển, nó có thể dẫn tới các biến chứng khác như hình thành các cục máu đông trong phổi, xẹp phổi hoặc nhiễm trùng.
Chẩn đoán
Để chẩn đoán tình trạng của bạn, bác sĩ có thể xem xét tiền sử y tế và gia đình của bạn, thảo luận về các dấu hiệu và triệu chứng của bạn, xem xét bất kỳ sự tiếp xúc nào bạn đã tiếp xúc với bụi, khí và hóa chất, đồng thời tiến hành khám sức khỏe. Trong quá trình khám sức khỏe, bác sĩ sẽ sử dụng ống nghe để lắng nghe phổi của bạn một cách cẩn thận trong khi bạn thở. Người đó cũng có thể đề xuất một hoặc nhiều xét nghiệm sau đây.
Kiểm tra hình ảnh
Các xét nghiệm có thể được yêu cầu bao gồm:
- Chụp Xquang lồng ngực
- Chụp cắt lớp vi tính (CT)
- Siêu âm tim
Kiểm tra chức năng phổi
- Kiểm tra chức năng phổi
- Đo oxy xung
- Bài tập kiểm tra căng thẳng
- Xét nghiệm khí máu động mạch
Sinh thiết phổi
Nếu các xét nghiệm khác không chẩn đoán được tình trạng bệnh, các bác sĩ có thể cần thực hiện sinh thiết để chẩn đoán xơ phổi hay loại trừ các bệnh lý khác.
- Nội soi phế quản
- Sinh thiết phẫu thuật
Xét nghiệm máu
Các bác sĩ cũng có thể yêu cầu xét nghiệm máu để đánh giá chức năng gan và thận của bạn, đồng thời để kiểm tra và loại trừ các bệnh lý khác.
Sống chung với bệnh xơ phổi
Tích cực tham gia vào quá trình điều trị của bản thân và giữ sức khỏe tốt nhất có thể là điều cần thiết để sống chung với bệnh xơ phổi.
Những điều người mắc bệnh xơ phổi nên làm bao gồm:
- Bỏ thuốc lá
- Ăn theo chế độ giàu dinh dưỡng, chứa đầy đủ calo. Hãy chia nhỏ bữa ăn trong ngày và ăn thật nhiều trái cây, rau quả, ngũ cốc nguyên hạt, các sản phẩm từ sữa ít béo hoặc không có chất béo và thịt nạc. Tránh chất béo chuyển hóa và chất béo bão hòa, không ăn đồ quá mặn hay ngọt.
- Thường xuyên tập thể dục có thể giúp duy trì chức năng phổi và kiểm soát căng thẳng
- Dành thời gian để nghỉ ngơi
- Tiêm phòng vắc xin viêm phổi và phòng cúm hàng năm để tránh nhiễm trùng đường hô hấp khiến các triệu chứng của bệnh xơ phổi càng trở nên trầm trọng hơn.
- Tuân thủ kế hoạch điều trị bệnh của bác sĩ
