Bệnh xơ gan là một căn bệnh nghiêm trọng và phức tạp, khiến mô gan bị sẹo hóa và không thể thực hiện các chức năng một cách bình thường.
1. Thông tin tổng quan về bệnh xơ gan
Xơ gan (cirrhosis) là một tình trạng bệnh lý mà cơ quan gan bị tổn thương nghiêm trọng và dần mất chức năng bình thường.
Trạng thái này xảy ra do quá trình xâm nhập và phá hủy các tế bào gan bình thường, thay thế chúng bằng sẹo (fibrosis).
Khi xơ gan phát triển, cấu trúc gan bị biến đổi và chức năng gan giảm đáng kể. Nguyên nhân chính gây xơ gan là viêm gan mạn tính, chủ yếu do vi rút viêm gan B, vi rút viêm gan C hoặc tiêu thụ rượu quá mức trong một thời gian dài.
Xơ gan còn có thể gây ra bởi các bệnh lý gan khác như bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, bệnh gan do sử dụng thuốc hoặc chất độc, bệnh tự miễn dịch và rối loạn chuyển hóa.
Triệu chứng của xơ gan có thể không rõ ràng ở giai đoạn ban đầu, nhưng khi bệnh tiến triển, người bệnh có thể trải qua mệt mỏi, giảm cân, giảm sức khỏe, chảy máu dễ dàng, bầm tím dễ dàng, sưng bụng, đau và sưng chân, và các vấn đề về tiêu hóa.
2. Các dấu hiệu nhận biết bệnh xơ gan
Các dấu hiệu nhận biết bệnh xơ gan có thể bao gồm:
- Sưng bụng và sự mở rộng mạch máu dưới da: Xơ gan gây cản trở dòng chảy của máu qua gan, dẫn tới tăng áp trong các mạch máu dưới da.
- Mệt mỏi và suy giảm sức khỏe: Gan bị tổn thương do xơ gan không thể hoạt động bình thường dẫn tới cơ thể mệt mỏi, sức khỏe suy sụp.
- Thay đổi về da và tóc: Người mắc xơ gan có làn da nhợt nhạt, khô và ngứa. Tóc cũng có thể trở nên yếu, mỏng và dễ rụng.
- Chảy máu và bầm tím: Xơ gan làm giảm chức năng đông máu, khiến cơ thể dễ chảy máu và bầm tím hơn.
- Nhiễm trùng tái phát: Gan bị tổn thương do xơ gan không thể loại bỏ lượng chất độc và lọc chúng khỏi cơ thể dẫn tới nguy cơ nhiễm trùng. Người mắc xowgan dễ bị nhiễm trùng đường tiêu hóa và nhiễm trùng huyết.
- Vấn đề về tiêu hóa: Người mắc xơ gan dễ gặp các vấn đề về tiêu hóa như buồn nôn, tiêu chảy, táo bón và mất cảm giác ngon miệng.
- Giảm cân không lý do: Người bị xơ gan có thể bị tụt cân mà không rõ nguyên do. Lý do là bởi khả năng xử lý chất béo và chất dinh dưỡng của họ bị ảnh hưởng.
Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng trên, bạn nên tìm kiếm sự tư vấn và kiểm tra y tế từ các chuyên gia để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
3. Các nguyên nhân gây bệnh
Có nhiều nguyên nhân có thể dẫn tới bệnh xơ gan, có thể kể tới như:
- Tiêu thụ rượu quá mức: Uống quá nhiều rượu trong thời gian dài là một trong những nguyên nhân chính hủy hoại lá gan của bạn. Việc tiếp xúc liên tục với cồn có thể gây tổn thương tế bào gan, hình thành sẹo và xơ gan.
- Viêm gan mãn tính: Bệnh do vi rút viêm gan B, vi rút viêm gan C hoặc vi khuẩn khác có thể gây xơ gan. Quá trình viêm kéo dài gây tổn thương liên tục cho gan và phát triển sẹo.
- Bệnh gan nhiễm mỡ không do cồn (NAFLD): Tình trạng tích tụ mỡ trong gan không phải do rượu còn được gọi là NAFLD. Vấn đề này gây viêm và sẹo ở gan, góp phần gây ra bệnh xơ gan.
- Bệnh gan do thuốc và chất độc: Sử dụng một số loại thuốc trong thời gian dài sai cách hoặc quá liều có thể gây tổn thương cho gan và dẫn tới xơ gan. Ngoài ra, tiếp xúc với một số chất độc như thuốc trừ sâu, chì và các chất hóa học có thể gây xơ gan.
- Bệnh tự miễn: Một số bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp, bệnh lupus, viêm gan tự miễn và viêm ruột có thể gây xơ gan.
- Rối loạn chuyển hóa: Một số rối loạn chuyển hóa như bệnh Wilson (tích tụ đồng trong gan), nhồi máu ký sinh trùng (gây tổn thương gan do sự lây lan của ký sinh trùng) có thể gây xơ gan.
- Các nguyên nhân khác: Một số tình trạng như bệnh gan mật (cholestatic liver disease), bệnh gan di truyền, bệnh gan do bức xạ, nhiễm trùng gan mạn tính… có thể gây xơ gan.
4. Các biến chứng nguy hiểm
Xơ gan có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như sau:
- U xơ gan: Sự phát triển của khối u ác tính trong gan và nó có thể di căn sang các cơ quan khác của cơ thể, gây ảnh hưởng tới chức năng của chúng.
- Vỡ gan: Xơ gan khiến gan trở nên yếu và cứng, dễ bị rạn nứt hoặc vỡ. Việc rạn nứt hoặc vỡ gan gây tình trạng đau cấp tính và có thể dẫn tới xuất huyết nội khoa nghiêm trọng, đe dọa tới tính mạng người bệnh.
- Viêm gan tụy: Biến chứng hiếm gặp nhưng nguy hiểm của xơ gan. Nó xảy ra khi viêm nhiễm sang tụy và gây tổn thương tụy.
- Nhiễm trùng huyết: Xơ gan khiến gan không thể xử lý và loại bỏ các chất độc ra khỏi cơ thể. Điều này tạo điều kiện cho sự phát triển của vi khuẩn và tăng khả năng nhiễm trùng, đặc biệt là nhiễm trùng đường tiêu hóa và nhiễm trùng máu.
- Suy gan giai đoạn cuối: Tình trạng xơ gan chính là giai đoạn cuối của bệnh gan và có thể dẫn tới suy gan toàn diện. Lúc này gan không thể hoạt động đúng cách, cơ thể sẽ mất chức năng chuyển hóa chất độc, không thể làm đông máu và điều chỉnh đường huyết.
- Ung thư gan: Xơ gan làm tăng nguy cơ phát triển ung thư gan. Sự tổn thương liên tục trong gan và tái tạo tế bào gan có thể dẫn tới phát triển tế bào ung thư gan.
- Các vấn đề khác: Xơ gan có thể gây ra các vấn đề như suy thận, rối loạn nội tiết, suy dinh dưỡng và suy giảm chức năng hệ miễn dịch.
5. Chẩn đoán và điều trị
Chẩn đoán
- Lịch sử bệnh: Bác sĩ sẽ tiến hành một cuộc phỏng vấn chi tiết với bệnh nhân để thu thập thông tin về triệu chứng, tiền sử bệnh, tiền sử sử dụng cồn, và các yếu tố nguy cơ khác.
- Kiểm tra lâm sàng: Bác sĩ sẽ thực hiện một số kiểm tra lâm sàng như kiểm tra huyết áp, kiểm tra da và mắt để phát hiện các dấu hiệu của xơ gan như da vàng (jaundice), mạch máu đỏ (spider angioma), sưng chân và bụng (ascites), và các vết chảy máu dễ thấy.
- Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu được sử dụng để đánh giá chức năng gan và phát hiện các biểu hiện của xơ gan. Các xét nghiệm máu thông thường bao gồm xét nghiệm chức năng gan (ALT, AST, bilirubin), xét nghiệm chức năng thận, xét nghiệm đông máu, xét nghiệm chức năng nhuận tràng, và các xét nghiệm khác.
- Siêu âm và chụp cắt lớp: Siêu âm và chụp cắt lớp (CT scan hay MRI) được sử dụng để đánh giá kích thước và cấu trúc của gan, phát hiện sự hiện diện của sợi sẹo và xác định các biến chứng như u gan.
- Tạo chế độ chụp cắt gan: Một số trường hợp cần tiến hành chụp cắt gan để đánh giá tổn thương gan một cách chi tiết hơn. Quá trình này bao gồm chèn một kim nhỏ qua da và tiến vào gan để thu thập mẫu mô gan hoặc thực hiện các thủ thuật như chụp cắt mạch máu gan.
- Tế bào học và sinh thiết: Nếu cần thiết, bác sĩ có thể yêu cầu một quá trình tế bào học hoặc sinh thiết gan để xác định mức độ tổn thương gan và xác định chính xác nguyên nhân gây ra bệnh.
Điều trị
Ngừng tiếp tục sử dụng cồn: Nếu bệnh nhân có xơ gan do rượu, ngừng uống cồn là bước quan trọng để ngăn chặn tiến triển của bệnh và giảm nguy cơ biến chứng.
- Điều trị nguyên nhân gây xơ gan: Nếu xơ gan là do các nguyên nhân khác như viêm gan mạn tính, bệnh nhiễm mỡ gan không cồn (NAFLD) hoặc các bệnh lý khác, điều trị nguyên nhân gốc là cần thiết để giảm tổn thương gan và ngăn chặn tiến triển của bệnh.
- Điều trị các biến chứng và các triệu chứng liên quan: Điều trị được định rõ dựa trên từng biến chứng và triệu chứng cụ thể mà bệnh nhân đang trải qua. Điều này có thể bao gồm quản lý nước và điện giữ cân bằng, điều trị các vấn đề liên quan đến gan như viêm nhiễm, chảy máu và suy gan.
- Điều chỉnh lối sống và chế độ ăn uống: Cải thiện lối sống và chế độ ăn uống là rất quan trọng trong việc quản lý xơ gan. Bệnh nhân cần hạn chế tiêu thụ cồn, tuân thủ chế độ ăn uống lành mạnh, bao gồm ăn nhiều rau và trái cây, giảm natri, cân đối protein và carbohydrate, và tăng cường hoạt động thể chất.
- Thuốc điều trị: Có một số loại thuốc có thể được sử dụng để hỗ trợ quá trình điều trị xơ gan, bao gồm thuốc chống viêm, thuốc chống oxi hóa, thuốc chống vi khuẩn, thuốc ức chế miễn dịch và thuốc chống vi rút.
- Điều trị biến chứng nghiêm trọng: Trong các trường hợp nghiêm trọng, có thể cần thiết phẫu thuật hoặc thậm chí cần xem xét việc cấy ghép gan.
Việc điều trị xơ gan phụ thuộc vào mức độ tổn thương gan và các biến chứng cụ thể.
6. Các biện pháp phòng ngừa
Để phòng ngừa bệnh xơ gan, bạn có thể thực hiện các biện pháp sau đây:
- Hạn chế rượu bia: Uống rượu bia quá mức là một trong những nguyên nhân chính gây xơ gan. Hạn chế hoặc ngừng uống rượu bia sẽ giảm nguy cơ phát triển xơ gan. Nếu bạn uống rượu, hãy tuân thủ hướng dẫn về việc sử dụng đồ uống có cồn an toàn và uống với mức độ vừa phải.
- Duy trì cân nặng và lối sống lành mạnh: Giữ cân nặng ở mức lý tưởng và duy trì một lối sống lành mạnh có thể giúp giảm nguy cơ xơ gan. Hãy ăn một chế độ ăn giàu chất xơ, thấp chất béo và đủ các dưỡng chất cần thiết. Hãy tập thể dục đều đặn và tránh thói quen hút thuốc.
- Phòng ngừa nhiễm vi rút viêm gan: Viêm gan B và viêm gan C có thể gây xơ gan. Để phòng ngừa nhiễm vi rút viêm gan, hãy tiêm chủng đầy đủ vaccine phòng ngừa viêm gan B và tránh tiếp xúc với máu và chất cơ bản của người khác.
- Kiểm soát bệnh nhiễm mỡ gan không cồn (NAFLD): NAFLD là một nguyên nhân phổ biến gây xơ gan. Để phòng ngừa NAFLD, hãy duy trì cân nặng lý tưởng, hạn chế tiêu thụ đường và thức ăn chứa chất béo, và tập thể dục đều đặn.
- Sử dụng thuốc theo chỉ định: Nếu bạn có bất kỳ bệnh nhiễm mỡ gan, viêm gan mạn tính hoặc các vấn đề sức khỏe liên quan đến gan, hãy tuân thủ đúng hướng dẫn và sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
- Điều trị các bệnh lý gan khác: Nếu bạn mắc các bệnh lý gan như viêm gan tự miễn dịch hoặc bệnh gan di truyền, hãy theo dõi và điều trị chúng theo hướng dẫn của chuyên gia y tế.
Bệnh xơ gan là một tình trạng bệnh lý nghiêm trọng và không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng nếu phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể ngăn ngừa tiến triển bệnh, giảm thiểu biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của người mắc bệnh.
