Tổng quan
Suy dinh dưỡng là tình trạng cơ thể người nhận được quá ít chất dinh dưỡng so với bình thường.
Tình trạng này có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng tới sức khỏe của chúng ta bao gồm việc hạn chế tốc độ phát triển, các vấn đề về mắt, bệnh tiểu đường và bệnh tim.
Suy dinh dưỡng ảnh hưởng đến hàng tỷ người trên trái đất. Thông thường suy dinh dưỡng ảnh hưởng do môi trường, lối sống và tài nguyên… Tuy nhiên cũng có một số trường hợp do cơ địa.
Trong bài viết này, mình sẽ thảo luận về các loại suy dinh dưỡng, triệu chứng và nguyên nhân của suy dinh dưỡng cũng như thông tin về cách phòng ngừa và điều trị nhé.
Suy dinh dưỡng là gì?
Suy dinh dưỡng là tình trạng thiếu hụt chất hoặc tiêu thụ quá mức các chất dinh dưỡng.
Theo tổ chức Y tế thế giới WHO, bệnh suy dinh dưỡng được chia làm 2 loại sau:
- Suy dinh dưỡng thể thiếu: Loại suy dinh dưỡng do không nhận đủ protein, calo và các vi chất dinh dưỡng khác, dẫn tới nhẹ cân, thấp bé, còi cọc và thiếu cân.
- Suy dinh dưỡng thể béo phì: Ăn quá nhiều một số chất dinh dưỡng như protein, calo hoặc chất béo cũng có thể dẫn tới béo phì, đây là một thể suy dinh dưỡng do không nhận đủ các vi chất đặc biệt như vitamin D, canxi… Những người thiếu dinh dưỡng thường thiếu vitamin, khoáng chất, đặc biệt là sắt, kẽm, vitamin A và iot.
Béo phì, thừa cân vẫn bị suy dinh dưỡng là do tiêu thụ quá nhiều calo nhưng không nhận đủ vitamin và khoáng chất.
Các thực phẩm chiên rán, nhiều đường có chứa nhiều calo và chất béo nhưng lại thiếu hụt các chất dinh dưỡng khác. Những loại thực phẩm này góp phần gây ra tình trạng thiếu dinh dưỡng thể béo phì.
Triệu chứng của suy dinh dưỡng
Dấu hiệu và triệu chứng của bệnh suy dinh dưỡng phụ thuộc vào mỗi loại.
Suy dinh dưỡng thông thường
Suy dinh dưỡng thường dẫn tới việc không nhận đủ chất dinh dưỡng trong chế độ ăn uống thường ngày, chúng có thể gây ra:
- Tụt cân
- Giảm cơ, giảm mỡ
- Má hóp và đôi mắt trũng sâu
- Bụng sưng to
- Da và tóc khô
- Các vết thương lâu lành
- Luôn trong tình trạng mệt mỏi
- Khó tập trung
- Dễ cáu gắt
- Trầm cảm và lo lắng
Kwashiorkor là một trong những thể suy dinh dưỡng do thiếu protein nghiêm trọng, gây ứ nước và khiến bụng nhô ra.
Maramus là tình trạng do thiếu hụt calo nghiêm trọng, dẫn tới cơ bắp và lượng chất béo trong cơ thể giảm đáng kể.
Suy dinh dưỡng có thể dẫn tới việc thiếu hụt vi chất dinh dưỡng. Dưới đây là một số chất thường thiếu ở những người bị suy dinh dưỡng:
- Vitamin A: Thiếu hụt vitamin A khiến cho mắt bị khô, quáng gà và tăng nguy cơ bị nhiễm trùng.
- Kẽm: Thiếu kẽm khiến cho mất cảm giác ngon miệng, chậm phát triển, vết thương chậm lành, dễ rụng tóc và dễ bị tiêu chảy.
- Sắt: Thiếu sắt gây suy giảm chức năng của não, các vấn đề về điều chỉnh thân nhiệt cơ thể, các vấn đề về dạ dày và một vài vấn đề về máu.
- I-ốt: Thiếu hụt iốt dễ gặp các bệnh tuyến giáp, tiêu biểu là bệnh bướu cổ và các vấn đề về tăng trưởng và phát triển.
Bởi thiếu hụt chất dinh dưỡng nên cơ thể dễ gặp các vấn đề về thể chất và sức khỏe, nó làm tăng nguy cơ tử vong.
Thực tế người ta ước tính rằng tình trạng suy dinh dưỡng thể thấp còi, thiếu hụt kẽm và vitamin A đã đóng góp vào 45% tỷ lệ tử vong ở trẻ em năm 2011 (Theo NCBI).
Cũng theo nghiên cứu, những người thừa cân hay béo phì thường có nồng độ vitamin và khoáng chất trong máu thấp hơn so với những người có cân nặng bình thường.
Điều này có thể do thừa cân và béo phì do ăn quá nhiều thực phẩm chế biến nhanh, có chứa nhiều calo và chất béo nhưng lại ít các chất dinh dưỡng khác.
Nguyên nhân gây suy dinh dưỡng
Suy dinh dưỡng là một vấn đề toàn cầu và có thể xuất phát từ các điều kiện môi trường, kinh tế và y tế.
Tỷ lệ giữa các loại suy dinh dưỡng chênh lệch khá cao. WHO ước tính có hơn 460 triệu người lớn và 150 triệu trẻ em bị suy dinh dưỡng thể thấp còi trong khi có tới hơn 2 tỷ người lớn và trẻ em bị thừa cân và béo phì.
Các nguyên nhân phổ biến gây suy dinh dưỡng bao gồm:
- Mất an toàn thực phẩm hoặc thiếu khả năng tiếp cận thực phẩm an toàn với giá tốt.
- Không có đồ mà ăn
- Các vấn đề về tiêu hóa và sự hấp thụ các chất dinh dưỡng: Các điều kiện gây ra sự kém thấp thu như bệnh Crohn, bệnh Celiac. và sự phát triển quá mức của vi khuẩn trong ruột có thể gây ra tình trạng suy dinh dưỡng.
- Sử dụng rượu quá mức: Việc sử dụng rượu quá nhiều khiến cho cơ thể thiếu hụt protein, calo và các vi chất dinh dưỡng khác.
- Rối loạn sức khỏe tâm thần: Trầm cảm và một số tình trạng sức khỏe liên quan tớ tâm thần khác có thể làm tăng nguy cơ suy dinh dưỡng.
Suy dinh dưỡng có ảnh hưởng đến tất cả mọi người trên thế giới, tuy vậy nhưng vẫn có những nơi, những người dễ mắc suy dinh dưỡng hơn cả, cụ thể:
- Những người đang sống ở các nước đang phát triển, các khu vực hạn chế nguồn thực phẩm, điển hình như các nước ở châu Phi và Nam Á.
- Phụ có thai hoặc đang cho con bú
- Những người sống trong tình trạng nghèo đói hoặc có thu nhập thấp
- Những người cao tuổi, đặc biệt những người sống một mình hay bị khuyết tật.
- Những người có vấn đề về sự hấp thụ: Thường là những người mắc bệnh Crohn, viêm loét đại tràng…
Ngăn ngừa và điều trị suy dinh dưỡng
Ngăn ngừa và điều trị suy dinh dưỡng chính là việc giải quyết các nguyên nhân căn bản gây suy dinh dưỡng.
Các cơ quan chính phủ, các tổ chức độc lập và trường học có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa và giảm thiểu suy dinh dưỡng.
Một số hành động cụ thể như cung cấp thực phẩm, thuốc bổ sung sắt, kẽm, iot, giáo dục dinh dưỡng cho người dân có nguy cơ bị suy dinh dưỡng.
Ngoài ra, các biện pháp như khuyến khích lựa chọn thực phẩm lành mạnh, các hoạt động thể chất cho trẻ em và người lớn có nguy cơ mắc suy dinh dưỡng có thể giúp ngăn ngừa thừa cân và béo phì.
Chính bản thân chúng ta cũng có thể góp phần đẩy lùi nạn suy dinh dưỡng bằng cách sử dụng một chế độ ăn kiêng phù hợp với nhiều loại thực phẩm đầy đủ các chất dinh dưỡng như carbs, protein, chất béo, vitamin, khoáng chất và nước.
Việc điều trị suy dinh dưỡng thường liên quan tới các phương pháp cá nhân hơn.
Kết luận
Suy dinh dưỡng có thể bao gồm cả còi cọc, chậm phát triển lẫn thừa cân và béo phì.
Những người thiếu dinh dưỡng có thể bị tụt cân, cơ thể mệt mỏi và thay đổi trong tâm trạng do sự thiếu hụt vitamin và khoáng chất.
Việc thiếu dih dưỡng có thể dẫn tới thừa cân và béo phì.
Cả 2 loại suy dinh dưỡng trên đều sẽ gây hại cho sức khỏe thông qua các bệnh mãn tính nếu không được giải quyết sớm.
