Tổng quan
Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) là một bệnh phổi viêm mãn tính khiến luồng không khí từ phổi bị cản trở. Các triệu chứng của bệnh bao gồm khó thở, ho, có đờm và thở khò khè.
Nguyên nhân thường do tiếp xúc lâu dài với các chất khí hoặc hạt gây khó chịu, thường là từ khói thuốc lá.
Những người bị COPD có nhiều nguy cơ phát triển bệnh tim mạch, bệnh ung thư phổi và một loạt căn bệnh khác.
Khí phế thũng và viêm phế quản mãn tính là hai tình trạng phổ biến nhất góp phần vào COPD. Hai tình trạng này thường xảy ra cùng nhau và có thể khác nhau về mức độ nghiêm trọng giữa những người bị COPD.
Dù phổi tắc nghẽn mãn tính là một bệnh lý nguy hiểm dần theo thời gian nhưng hoàn toàn có thể điều trị được và kiểm soát tốt các triệu chứng cũng như giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan.
Triệu chứng của phổi tắc nghẽn mãn tính
Các triệu chứng của bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính thường không xuất hiện cho đến khi phổi bị tổn thương đáng kể và chúng thường trở nên xấu đi theo thời gian, đặc biệt nếu người bệnh tiếp tục hút thuốc lá.
Các dấu hiệu và triệu chứng của phổi tắc nghẽn mãn tính có thể bao gồm:
- Khó thở, đặc biệt là khi hoạt động thể chất
- Thở khò khè
- Tức ngực
- Ho mãn tính có tiết ra đờm màu trong, trắng, vàng hoặc xanh
- Nhiễm trùng đường hô hấp thường xuyên
- Thiếu năng lượng
- Giảm cân không rõ nguyên nhân
- Sưng ở mắt cá nhân, bàn chân hoặc cẳng chân
Những người bị phổi tắc nghẽn mãn tính có trải qua các đợt cấp với triệu chứng kéo tệ hơn thông thường, kéo dài ít nhất vài ngày.
Khi nào nên đi khám bác sĩ?
Hãy đi khám bác sĩ nếu các triệu chứng của bạn không được cải thiện khi điều trị hoặc trở nên tệ hơn hoặc nếu bạn nhận thấy các triệu chứng của nhiễm trùng như sốt hoặc thay đổi đờm.
Gọi cấp cứu y tế ngay nếu bạn không thể thở được hoặc cảm thấy môi/móng tay bị tím tái, tim đập nhanh hoặc cảm thấy sương mù, khó tập trung.
Nguyên nhân gây phổi tắc nghẽn mãn tính
Nguyên nhân chính của phổi tắc nghẽn mãn tính là do hút thuốc lá. Ở các nước đang phát triển, COPD thường xảy ra ở những người tiếp xúc với khói từ nhiên liệu đốt để nấu ăn và sưởi ấm trong những ngôi nhà thông gió kém.
Chỉ một số người hút thuốc lá mãn tính phát triển COPD về mặt lâm sàng, dù nhiều người hút thuốc có tiền sử hút lâu năm có thể bị suy giảm chức năng phổi. Một số người hút thuốc ít phát triển các bệnh về phổi hơn. Họ cũng có thể bị chẩn đoán nhầm là mắc COPD cho đến khi được đánh giá kỹ lưỡng hơn.
COPD ảnh hưởng tới phổi như thế nào?
Không khí đi xuống khí quản và vào phổi qua hai ống lớn gọi là phế quản. Bên trong phổi, các ống phế quản chia nhiều lần (giống như các cành cây) thành nhiều ống nhỏ hơn gọi là tiểu phế quản và kết thúc bằng các cụm túi khí nhỏ gọi là phế nang.
Các túi khí có thành rất mỏng chứa đầy các mạch máu nhỏ gọi là mao mạch. Oxy trong không khí khi đi vào sẽ đi vào các mạch máu này và đi vào trong máu. Đồng thời, carbon dioxide (cacbonic hay CO2) sẽ được thở ra.
Phổi dựa vào tính đàn hồi tự nhiên của các ống phế quản và túi khí để đẩy không khí ra khỏi cơ thể. Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính khiến chúng mất đi tính đàn hồi và giãn nở quá mức, khiến một lượng không khí bị mắc kẹt trong phổi khi thở ra.
Nguyên nhân gây tắc nghẽn đường thở
Các nguyên nhân gây tắc nghẽn đường thở bao gồm:
- Khí phế thũng: Tình trạng bệnh gây ra sự phá hủy các bức tường mỏng manh và các sợi đàn hồi của phế nang, khiến chúng nhỏ dẹp xuống khi thở ra và làm cản trở luồng không khí ra khỏi phổi.
- Viêm phế quản mãn tính: Các ống phế quản bị viêm và thu hẹp khiến phổi tiết ra nhiều chất nhầy hơn, có thể làm tắc các ống bị hẹp hơn. Khi cố gắng thông đường thở sẽ gây ho mãn tính.
Khói thuốc lá và các chất kích thích khác
Đại đa số những người mắc COPD, tổn thương phổi dẫn đến COPD là do hút thuốc lá trong một thời gian dài. Cũng có một số khá năng do các yếu tố khác như tính nhạy cảm di truyền với bệnh bởi không phải tất cả những người hút thuốc đều bị COPD.
Các chất kích thích khác có thể gây ra bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính bao gồm khói xì gà, khói thuốc thụ động, khói ở tẩu thuốc, ô nhiễm không khí và tiếp xúc với khói bụi.
Thiếu alpha-1-antitrypsin
Khoảng 1% người bị phổi tắc nghẽn mãn tính là kết quả của một rối loạn di truyền gây ra mức độ thấp của một loại protein được gọi là alpha-1-antitrypsin (AAt). AAt được tạo ra teong gan và được tiết vào máu để giúp bảo vệ phổi. Thiếu alpha-1-antitrypsin có thể gây ra bệnh gan, bệnh phổi hoặc cả hai.
Với những người lớn mắc COPD liên quan tới thiếu AAt, các lựa chọn điều trị bao gồm các phương pháp điều trị được sử dụng cho những người mắc các loại COPD phổ biến hơn. Ngoài ra, một số người có thể được điều trị bằng cách thay thế protein AAt bị thiếu giúp ngăn ngừa tổn thương thêm cho phổi.
Các yếu tố rủi ro làm tăng nguy cơ mắc phổi tắc nghẽn mãn tính
Một số yếu tố rủi ro làm tăng nguy cơ mắc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính bao gồm:
- Tiếp xúc với khói thuốc lá
- Người bị hen suyễn
- Tiếp xúc với khói bụi và hóa chất thương xuyên
- Tiếp xúc với khói do đốt cháy nhiên liệu
- Di truyền
Các biến chứng của phổi tắc nghẽn mãn tính
COPD có thể gây ra nhiều biến chứng bao gồm:
- Nhiễm trùng đường hô hấp: Người bị COPD nhiều khả năng bị cảm lạnh, cúm và viêm phổi. Bất kỳ bệnh nhiễm trùng đường hô hấp nào cũng có thể khiến cơ thể khó thở hơn nhiều và gây tổn thương thêm cho mô phổi.
- Các vấn đề về tim: Vì nhiều lý do chưa được làm rõ, COPD có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch bao gồm cả đau tim.
- Ung thư phổi: Những người bị COPD có nguy cơ phát triển ung thư phổi cao hơn bình thường.
- Huyết áp cao trong động mạch phổi: COPD có thể gẩy a huyết áp cao trong các động mạch đưa máu đến phổi gây ra bệnh tăng áp động mạch phổi.
- Trầm cảm: Khó thở có thể khiến chúng ta không thể thực hiện các hoạt động yêu thích góp phần phát triển bệnh trầm cảm.
Phòng ngừa COPD
Không giống như một số bệnh, COPD thường có nguyên nhân và cách phòng ngừa rất rõ ràng. Phần lớn các trường hợp có liên quan trực tiếp đến hút thuốc lá và cách tốt nhất để ngăn ngừa COPD là không bao giờ hút thuốc hoặc ngưng hút ngay từ bây giờ.
Với những người hút thuốc lá lâu năm, việc cai thuốc lá là một việc khá khó nhưng chỉ có cách đó mới có thể giúp bạn giảm tổn thương cho phổi.
Việc tiếp xúc thường xuyên với khói bụi và hóa chất cũng có nguy cơ gây phổi tắc nghẽn mãn tính. Nếu công việc của bạn thường xuyên phải tiếp xúc với khói bụi và hóa chất, hãy cân nhắc sử dụng bảo hộ lao động phù hợp.
Dưới đây là một số bước giúp thực hiện ngăn ngừa các biến chứng liên quan tới COPD:
- Bỏ thuốc lá
- Tiêm phòng cúm hàng năm và chủng ngừa thường xuyên chống lại bệnh viêm phổi do phế cầu khuẩn để giảm nguy cơ hoặc ngăn ngừa một số bệnh nhiễm trùng.
