Hạ Kali máu: Triệu chứng và nguyên nhân

Tổng quan

Hạ kali máu hay thiếu hụt kali là tình trạng kali trong máu dưới 3,5 mmol mỗi lít máu. Trong y tế gọi là hạ kali huyết.

Kali là một khoáng chất thiết yếu đóng nhiều vai trò quan trọng trong cơ thể như điều chỉnh các cơn co cơ, duy trì chức năng thần kinh khỏe mạnh và điều chỉnh sự cân bằng chất lỏng.

Hạ kali máu hiếm khi chỉ do chế độ ăn uống thiếu chất, nó có thể do nhiều nguyên nhân như mất nước, duy dinh dưỡng, sốc, sử dụng một số loại thuốc hoặc suy thận.

Nguyên nhân gây hạ kali máu

Hạ kali máu thường xuất phát từ một số tình trạng sức khỏe bao gồm:

• Tiêu chảy do lạm dụng thuốc lợi tiểu hoặc thuốc nhuận tràng, bệnh ruột kích thích hoặc nhiễm trùng
• Sử dụng một số loại thuốc như thuốc chủ vận beta 2, theoplylline, insulin, thuốc lợi tiểu, corcosteroid và thuốc kháng sinh.
• Rối loạn ăn uống bao gồm chán ăn tâm thần, lạm dụng thuốc nhuận tràng
• Ăn uống thiếu dinh dưỡng
• Hội chứng Cushing
• Tăng aldosteron: Tình trạng đặc trưng bởi dư thừa hormone aldosterone trong máu
• Suy thận
• Rối loạn thận bao gồm hội chứng Bartter, hội chứng Gitelman và hội chứng Fanconi.
• Hạ huyết áp
• Đổ quá nhiều mô hôi

Người đang sử dụng một số loại thuốc điều trị bệnh thận như thuốc lợi tiểu nghi ngờ mình có lượng kali thấp cần nói chuyện với bác sĩ để được tư vấn điều chỉnh thuốc hoặc chế độ ăn uống nếu cần thiết.

Các triệu chứng của tụt kali trong máu

Dưới đây là 8 dấu hiệu và triệu chứng của chứng hạ kali huyết:

Suy nhược và mệt mỏi

Cơ thể bị suy nhược và mệt mỏi thường là dấu hiệu đầu tiên của hạ kali huyết.

Kali giúp điều chỉnh các cơn co cơ. Khi nồng độ kali trong máu thấp, cơ máu tạo ra các cơn co thắt yếu hơn.

Sự thiếu hụt kali có thể ảnh hưởng tới cách cơ thể sử dụng các chất dinh dưỡng và khiến cơ thể trở nên mệt mỏi. Ví dụ như thiếu hụt kali có thể làm giảm sản xuất insulin, dẫn tới lượng đường trong máu tăng cao và lượng glucose có sẵn ít hơn, khiến cơ thể thiếu năng lượng để hoạt động.

Yếu cơ và dễ bị chuột rút

Co cứng cơ là sự co thắt đột ngột, không kiểm soát của các cơ. Chúng có thể xảy ra khi nồng độ kali trong máu thấp và gây đau cơ.

Trong cơ xương, kali giúp chuyển tiếp tín hiệu từ não để kích thích các cơn co thắt. Nó cũng giúp kết thúc các cơn co thắt này bằng cách rời khỏi các tế bào cơ. Khi nồng độ kali trong máu thấp, não không thể chuyển tiếp những tín hiệu này một cách hiệu quả.

Điều này dẫn đến các cơn co thắt kéo dài hơn và được cho là nguyên nhân gây chuột rút. Chuột rút khó xảy ra khi chỉ bị hạ kali máu nhẹ nhưng rất dễ xảy ra khi mức kali trong máu xuống dưới 2,5 mmol/L.

Trong một số trường hợp hiếm gặp, hạ kali máu nghiêm trọng cũng có thể gây tiêu cơ vân. Đây là một tình trạng bệnh lý nguy hiểm liên quan đến sự phân hủy mô cơ giải phóng protein gây hại vào máu, có khả năng dẫn đến tổn thương các cơ quan.

Trong hầu hết các trường hợp, yếu cơ xảy ra khi hạ kali máu nghiêm trọng dù đôi khi nó cũng có thể xảy ra với sự khởi phát cấp tính của hạ kali máu nhẹ.

Các vấn đề về tiêu hóa

Kali giúp chuyển tiếp tín hiệu từ não đến các cơ nằm trong hệ tiêu hóa được gọi là cơ trơn. Những tín hiệu này kích thích các cơn co thắt giúp hệ tiêu hóa khuấy động, đẩy thức ăn và tiêu hóa chúng.

Khi lượng kali hạ thấp, các cơn co thắt trong hệ tiêu hóa có thể trở nên yếu hơn và làm chậm quá trình di chuyển của thức ăn. Điều này có thể gây ra các vấn đề về tiêu hóa như đầy hơi, táo bón.

Nhịp tim bất thường

Kali đóng một vai trò quan trọng trong việc duy trì các cơn co thắt cơ tim khỏe mạnh.

Điều này là do dòng chảy của kali vào và ra khỏi tế bào tim giúp điều chỉnh nhịp tim. Nồng độ kali trong máu thấp có thể làm thay đổi dòng chảy này, dẫn đến nhịp tim bất thường được gọi là rối loạn nhịp tim.

Rối loạn nhịp tim cũng có thể là dấu hiệu của một tim nghiêm trọng, bạn cần phải đi khám bác sĩ ngay lập tức nếu thấy xuất hiện triệu chứng này.

Khó thở

Sự hít thở cần nhiều cơ, đặc biệt là cơ hoành giúp phổi hít vào và thở ra không khí.

Khi nồng độ kali trong máu thấp nghiêm trọng, phổi có thể không giãn nở và co lại đúng cách dẫn tới khó thở.

Thiếu kali nghiêm trọng thậm chí có thể làm phổi ngừng hoạt động và gây tử vong.

Ngừa và tê

Mức kali trong máu quá cao hoặc quá thấp có thể gây ngứa ran và tê dai dẳng. Đây được gọi là dị cảm và thường xảy ra ở bàn tay, cánh tay, chân và bàn chân.

Kali rất quan trọng cho chức năng thần kinh khỏe mạnh. Nồng độ kali trong máu thấp có thể làm suy yếu các tín hiệu thần kinh và dẫn tới cảm giác tê, ngứa.

Đi tiểu nhiều (đa niệu)

Thận có nhiệm vụ cân bằng lượng chất lỏng và chất điện giải trong cơ thể và bài tiết chất thải qua nước tiểu.

Nồng độ kali thấp có thể làm giảm khả năng cô đặc nước tiểu của thận và cân bằng lượng điện giải trong máu, dẫn đến việc đi tiểu nhiều lần. Người bệnh cũng có thể cảm thấy nhanh khát hơn.

Huyết áp cao

Sự cân bằng của các chất điện giải là điều quan trọng giúp duy trì huyết áp khỏe mạnh.

Việc tiêu thụ quá nhiều natri có thể làm tăng huyết áp ở một số người và tình trạng thiếu hụt kali cũng gây ra tác dụng tương tự.

Kali giúp thận loại bỏ natri dư thừa qua nước tiểu. Nếu không có đủ kali trong máu, thận sẽ tái hấp thu natri trở lại máu và dẫn tới huyết áp cao theo thời gian.

Điều này thường xảy ra với những người có chế độ ăn ít kali. Do vậy việc bổ sung kali trong chế độ ăn là cách để duy trì huyết áp khỏe mạnh ở một số người.

Nếu bạn bị huyết áp cao, hãy xin tư vấn của bác sĩ để thường xuyên theo dõi và điều trị.

Cách điều trị hạ kali trong máu

Trong hầu hết các trường hợp, hạ kali máu sẽ cần được điều trị bởi các chuyên gia chăm sóc sức khỏe.

Hạ kali máu từ nhẹ đến trung bình thường được điều trị bằng cách uống bổ sung kali. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu điều chỉnh bất kỳ loại thuốc nào khác hoặc điều trị các nguyên nhân cơ bản như tiêu chảy, nôn mửa hoặc rối loạn ăn uống.

Một chế độ ăn giàu kali thường không đủ để điều trị hạ kali máu vì hầu hết kali trong thực phẩm được kết hợp với phốt phát chứ không phải kali clorua. Hạ kali máu thường liên quan đến sự thiếu hụt clorua, vì vậy tốt nhất là điều trị cả hai chứng thiếu hụt này bằng các chất bổ sung kali clorua.

Thông thường, điều trị hạ kali máu từ nhẹ đến trung bình chỉ cần bổ sung từ 60 – 80 mmol mỗi ngày trong vài ngày tới vài tuần.

Trong trường hợp hạ kali máu nghiêm trọng có thể cần tới điều trị bằng đường tĩnh mạch (IV).

Tất cả quá trình trên cần được giám sát nghiêm ngặt bởi bác sĩ hoặc chuyên gia chăm sóc sức khỏe. Hãy nói chuyện với bác sĩ trước khi bắt đầu bất kì quá trình điều trị nào.

Có nên bổ sung kali không?

Trừ khi có lời khuyên khác của bác sĩ, việc tự điều trị hạ kali máu bằng các chất bổ sung kali không kê đơn (OTC) không được tự ý thực hiện.

Các chất bổ sung kali có thể gây kích ứng niêm mạc ruột, dẫn tới chảy máu hoặc loét ruột. Do vậy chúng nên được uống cùng với thức ăn và nước.

Bổ sung quá nhiều kali có thể gây ra lượng khoáng chất dư thừa tích tụ trong máu, gây ra tình trạng tăng kali máu. Tăng kali máu có thể gây rối loạn nhịp tim hoặc các bệnh tim nghiêm trọng khác và có thể gây tử vong.

Trừ khi chúng được các bác sĩ, chuyên gia chăm sóc sức khỏe kê đơn và bạn đang được theo dõi sức khỏe chặt chẽ, hãy tránh sử dụng các chất bổ sung chỉ chứa kali.

Nguồn bổ sung kali

Mặc dù chế độ ăn uống không giải quyết được tình trạng hạ kali máu nhưng vẫn có lợi nếu bạn tăng cường ăn các loại thực phẩm giàu kali như trái cây, rau, đậu và các loại hạt.

Dưới đây là các loại thực phẩm cung cấp lượng kali tốt dành cho bạn:

Trong khi tăng lượng kali không giúp làm giảm tình trạng hạ kali máu nhưng việc ăn một chế độ ăn giàu kali vẫn mang lại nhiều giá trị cho sức khỏe.

Kết luận

Rất ít người có thể tiêu thụ đủ lượng kali khuyến nghị hàng ngày là 3.400 mg với nam giới và 2.600 mg với nữ giới.

Hạ kali máu hiếm khi chỉ do chế độ ăn uống thiếu chất. Nó có thể gây ra do nhiều yếu tố như mất nước, suy dinh dưỡng, sốc, sử dụng một số loại thuốc hoặc suy thận.

Các dấu hiệu và triệu chứng thường gặp ở thiếu kali bao gồm suy nhược, mệt mỏi, chuột rút, đau cứng cơ, ngứa và tê bì tay chân, tim đập nhanh, khó thở, các triệu chứng về tiêu hóa và thay đổi huyết áp.

Nếu bạn nghĩ rằng mình đang thiếu kali, hãy liên hệ ngay với bác sĩ để được tư vấn bởi tình trạng này có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng với sức khỏe.

Nếu bạn nhận thấy bất kỳ thay đổi đột ngột vào về nhịp thở, nhịp tim, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức.